پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، فولاد، ستون فقرات توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها و نه تنها به‌عنوان محرکی برای رشد اقتصادی شناخته می‌شود، بلکه نقش کلیدی در ایجاد اشتغال، توسعه زیرساخت‌ها و ارتقای سطح فناوری دارد. در دنیای امروز، بنگاه‌های صنعتی موفق تنها به سودآوری کوتاه‌مدت نمی‌اندیشند؛ بلکه خلق ارزش‌های پایدار، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و توجه به محیط‌زیست را نیز در دستور کار خود قرار داده‌اند. صنعت فولاد نیز ملزم است با اتخاذ رویکردهای نوآورانه در حوزه تولید، بهینه‌سازی مصرف انرژی و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، الگویی موفق از صنایع مدرن و پایدار را ارائه کند. چالش‌هایی مانند نوسانات بازارهای جهانی و محدودیت‌های ارزی و مشکلات تأمین مواد اولیه، الزامات زیست‌محیطی، همه و همه عواملی هستند که مدیریت هوشمندانه و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک را می‌طلبند. در این میان، توجه به سیاست‌های مالی پایدار، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و حرکت به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا می‌تواند راهگشای عبور از این چالش‌ها باشد. همچنین ایجاد بسترهای آموزشی، توانمندسازی کارکنان و ارتقای فرهنگ سازمانی، نه‌تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز نوآوری و پیشرفت‌های بلندمدت خواهد بود و با تقویت زنجیره ارزش، توسعه صادرات و گسترش همکاری‌های بین‌المللی، سهم بیشتری در بازارهای جهانی به دست آورد و در این مسیر، همدلی، نوآوری و پایبندی به اصول توسعه پایدار، رمز موفقیت خواهد بود.

الف) روش‌های تأمین مالی زنجیره تأمین (SCF) در صنعت فولاد و نقش آن در توسعه پایدار و خلق ارزش‌های اقتصادی:

استفاده از راهکارهای نوین تأمین مالی زنجیره تأمین در صنعت فولاد می‌تواند ضمن کاهش ریسک‌ها و هزینه‌های مالی، به پایداری اقتصادی و زیست‌محیطی این صنعت کمک کند. در شرایطی که اقتصاد ایران با چالش‌های متعددی مواجه است، پویایی زنجیره تأمین در این صنعت و نیاز به گردش نقدینگی مستمر، اهمیت بهره‌گیری از راهکارهای تأمین مالی زنجیره تأمین
(Supply Chain Finance - SCF) را دوچندان می‌سازد.

SCF نه‌تنها می‌تواند نقدینگی موردنیاز بنگاه‌های فعال در زنجیره فولاد را بهینه سازد، بلکه با کاهش هزینه‌های مالی و بهبود مدیریت ریسک، زمینه‌ساز خلق ارزش‌های اقتصادی و حرکت به سمت توسعه پایدار خواهد بود. صنعت فولاد با زنجیره تأمینی پیچیده شامل تامین‌کنندگان مواد اولیه (مانند سنگ‌آهن، زغال‌سنگ و فروآلیاژها)، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی روبه‌رو است. در چنین ساختاری، نوسانات قیمتی، دوره‌های طولانی چرخه تولید و نیاز به سرمایه در گردش بالا، ریسک‌های مالی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند. SCF با ایجاد سازوکارهای مالی نوین، این چالش‌ها را به فرصت‌هایی برای بهبود کارآیی زنجیره تأمین تبدیل می‌کند.

ب) روش‌های کلیدی تأمین مالی زنجیره تأمین در صنعت فولاد:

۱- فاکتورینگ معکوس (Reverse Factoring):

در این روش، خریدار (شرکت فولادی) به‌عنوان نقطه اتکای اعتباردهی عمل می‌کند و تامین‌کنندگان می‌توانند مطالبات خود را زودتر از موعد و با نرخ‌های بهره پایین‌تر دریافت کنند. این امر منجر به بهبود نقدینگی تامین‌کنندگان و تقویت روابط تجاری می‌شود.

۲- تأمین مالی بر مبنای موجودی انبار (Inventory Financing):

صنایع فولادی به دلیل ماهیت تولید، معمولاً موجودی‌های بالایی از مواد اولیه و محصولات نیمه‌ساخته دارند. بانک‌ها و مؤسسات مالی می‌توانند با استفاده از این موجودی‌ها به‌عنوان وثیقه، منابع مالی موردنیاز بنگاه‌ها را تأمین کنند. این روش منجر به کاهش فشارهای نقدینگی و بهینه‌سازی مدیریت موجودی خواهد شد.

۳- تأمین مالی مبتنی بر سفارشات خرید (Purchase Order Financing):

زمانی که شرکت فولادی سفارشی از مشتری دریافت می‌کند، می‌تواند از این سفارش به‌عنوان مبنایی برای تأمین مالی جهت خرید مواد اولیه و راه‌اندازی خطوط تولید استفاده کند. این روش به ویژه در پروژه‌های بزرگ و صادراتی کاربرد دارد.

۴- استفاده از ابزارهای مالی اسلامی (مانند مضاربه و مرابحه)

در کشورهایی مانند ایران که نظام بانکی بر مبنای بانکداری اسلامی عمل می‌کند، استفاده از ابزارهای مالی سازگار با شریعت می‌تواند تأمین مالی زنجیره تأمین را تسهیل کند. قراردادهای مرابحه برای خرید مواد اولیه یا مضاربه برای مشارکت در تولید نمونه‌هایی از این ابزارها هستند.

ج) تأثیر SCF بر توسعه پایدار و خلق ارزش:

با بهینه‌سازی جریان‌های نقدی در زنجیره تأمین، بنگاه‌ها می‌توانند هزینه‌های مالی را کاهش داده و قدرت رقابت‌پذیری خود را افزایش دهند. همچنین استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال در SCF امکان رصد دقیق تراکنش‌ها را فراهم می‌کند که به بهبود مدیریت ریسک و شفافیت مالی کمک می‌کند. علاوه بر آن منجر به تقویت بنگاه‌های کوچک و متوسط خواهد شد. بسیاری از تامین‌کنندگان مواد اولیه و خدمات در زنجیره فولاد از جمله کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هستند SCF .امکان دسترسی آسان‌تر این بنگاه‌ها به منابع مالی را فراهم می‌سازد و به پایداری زنجیره کمک می‌کند. حمایت از اقتصاد سبز با ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان در رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و استفاده از منابع پایدار، SCFمی‌تواند به کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی نیز در صنعت فولاد کمک کند.

د) چالش‌ها و راهکارها:

نوسانات بازارهای جهانی فولاد می‌تواند بر ثبات زنجیره تأمین تأثیر بگذارد از این رو با ایجاد صندوق‌های پوشش ریسک و استفاده از قراردادهای آتی می‌توان تا حدودی این مشکلات را کاهش داد. مشکلات زیرساختی بانکی و دسترسی محدود به اعتبارات بین‌المللی در ایران، مانعی در توسعه SCF است. از این رو تقویت بازارهای سرمایه داخلی و ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال بومی برای تأمین مالی زنجیره تأمین ضروری است. همچنین مقاومت برخی بنگاه‌ها در پذیرش نوآوری‌های مالی نیز از موانع اجرایی است در این راستا نیز باید با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ایجاد انگیزه‌های مالیاتی برای مشارکت در برنامه‌های تا حدودی مقاومت بنگاه‌های ذی‌ربط را کاهش داد.

مهرزاد علیجانی-عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی ‌